Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024'e ilişkin üretim yöntemiyle hesaplanan gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Buna göre, Türkiye ekonomisi, geçen yıl yüzde 3,2, 2024'ün son çeyreğinde de yüzde 3 büyüme kaydetti.
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 63,5 artarak 43 trilyon 410 milyar 514 milyon lira olarak gerçekleşti. Kişi başına GSYH değeri, 2024'te cari fiyatlarla 507 bin 615 lira (15 bin 463 dolar) olarak hesaplandı.
İş dünyası temsilcileri, 2024 yılına ilişkin büyüme verilerini AA muhabirine değerlendirdi.
"BÜYÜMENİN VE YATIRIMLARIN SON ÇEYREKTE YÖNÜNÜ YUKARI ÇEVİRMESİ SEVİNDİRİCİ"
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak, 2024'ün bir yandan dezenflasyon süreci, bir yandan da küresel ekonomik görünüme ilişkin riskler sebebiyle zor bir yıl olduğunu belirterek, "Bunların da etkisiyle yılın ilk çeyreğine yüzde 5,4 büyümeyle başladıktan sonra ikinci ve üçüncü çeyrekte büyümemiz sırasıyla yüzde 2,4 ve 2,2'e gerilemişti." ifadesini kullandı.
Özellikle sanayi üretimindeki negatif büyümenin dikkatle takip edilmesi gerektiğini dile getirdiklerini anlatan Olpak, iş dünyası olarak son çeyrekte yakalanan büyümenin tekrar yüzde 3'e yükselmesini ve sanayi üretiminin eksiden artıya geçerek yüzde 1,4 artmasını, yıllık büyümenin ise yüzde 3,2 şeklinde olmasını sevindirici bulduklarını vurguladı.
Olpak, sanayi üretiminin pozitife geçmesine ilaveten tüm sektörlerin büyümeye pozitif katkı vermesinin de olumlu olduğunun altını çizerek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Talep tarafında baktığımızda ise hane halkı tüketiminin yüzde 3,9 artarak büyümede öncü olmasıyla birlikte, yılın başındaki yüzde 7,3'ten bu seviyeye inmesi bir başka başlık. Yatırımların yılın ikinci ve üçüncü çeyreğindeki sıfıra yakın büyümesinden sonra yüzde 6,1'e yükselmesi önemli. Diğer taraftan, son çeyrekte ihracatımızın büyümeye eksi katkı vermesi, dikkatle takip etmemiz gereken bir diğer başlık. 2025'te gerek ABD'nin uygulamaya koyduğu korumacı politikaların küresel ticarete olumsuz yansımaları gerek jeopolitik riskler önümüzdeki önemli başlıklar olacaktır. DEİK olarak ihracatımızı ve uluslararası yatırımlarımızı artırmak için ticari diplomasi faaliyetlerimizi büyük gayretle sürdüreceğiz."
"VERİLER, FİNANSAL İSTİKRAR VE ENFLASYONLA MÜCADELEYE ADANMIŞ BİR YIL İÇİN ÖNEMLİ"
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç de Türkiye'nin 2024'te yakaladığı yüzde 3,2'lik büyümenin, finansal istikrar ve enflasyonla mücadeleye adanmış bir yıl için önemli ve kıymetli bir oran olduğunu belirtti.
Açıklanan verilerin geleceğe ilişkin ipuçlarını da içerdiğine işaret eden Avdagiç, yatırımlardaki büyümenin son çeyrekte yeniden hızlanmasının umut verici olduğunu bildirdi.
Avdagiç, 2024 yılında büyümeye en yüksek katkıyı veren kalemin 2,4 puanla iç tüketim olduğunu kaydederek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Hem milli gelirimizi artırmak hem de enflasyonda kalıcı düşük oranlara kavuşmak için büyümenin ana taşıyıcısı net ihracat ve yatırım olmalıdır. Büyüme kompozisyonumuzu ihracat ve yatırım ağırlıklı yapıya kavuşturarak kalıcı refaha ulaşacağız. Dördüncü çeyrek verilerini ayrı ele aldığımızda, ihracatta negatif ve ithalatta pozitif yansıyan tablodan yapıcı sonuçları çıkarmamız önemli. Son çeyrek bazında net ihracatın büyümeye katkısı eksi 0,8 puan oldu. Yıllık dış ticaret rakamlarımızda da ara malı ve sermaye malı ithalatımız azalırken tüketim malı ithalatımızda artış trendi söz konusu. Bu tabloyu tersine çevirecek adımları hızla atacağımıza inanıyoruz."
Avdagiç, özellikle ABD'nin gümrük vergisi hamleleriyle karışan dış konjonktürden Türkiye'nin avantajlı çıkabileceğini belirterek, "Yeter ki rekabet gücümüzü önce koruyalım, sonra artıralım. Bu adımları beklemeden, şimdi atmalıyız. Bu nedenle iş dünyası olarak enflasyonla mücadelede maliye politikalarının devreye alınması, finansman ve kur tarafında ise ihracatımıza destek olacak bir dengenin kurulması gerektiğine inanıyoruz." görüşünü paylaştı.
"EN SAĞLIKLI BÜYÜME, ÜRETİMLE VE İHRACATLA OLANDIR"
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe de geçen yıl Türkiye ekonomisinin yüzde 3,2 büyüyerek küresel belirsizliklere rağmen istikrarlı performans sergilediğini belirtti.
Bu büyüme oranının, uluslararası beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleştiğini ve ekonominin dayanıklılığını bir kez daha kanıtladığını vurgulayan Gültepe, "Hem ihracatta hem küresel ekonomiler arasında ilk 10 ülke arasına girmeyi hedefliyoruz. Dolayısıyla istikrarlı şekilde büyümeye devam etmemiz gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
Gültepe, 2024'te yerleşik hane halklarının tüketiminin yüzde 3,7 arttığının ve iç talebin güçlü seyrettiğinin görüldüğünü kaydederek, ihracatın büyümeye 1,1 puan pozitif katkı verdiğinin altını çizdi.
Son yıllarda ihracatın büyümenin dinamosu olmasına alıştıklarını ifade eden Gültepe, şu açıklamalarda bulundu:
"Bu durumdan da oldukça memnunduk çünkü en sağlıklı büyüme, üretimle ve ihracatla olandır ancak yılın son çeyreğinde net ihracatın büyümeye katkısı negatif oldu. Bu durum, küresel talep dalgalanmalarına ve rekabetçilikteki gerilemeye işaret ediyor. Sanayicimizin yatırım iştahı yüksek olmasına rağmen dış talepteki daralma ve rekabet gücündeki kayıplar, ihracatımızı olumsuz etkiliyor. Bu tabloyu iyi okumak gerekiyor. 2024, ihracatımızın rekabetçilikle sınandığı bir yıl oldu. Bu sorunu aşabilirsek önümüzdeki dönemde ihracat, büyümenin dinamosu olmaya devam edecektir."
"EKONOMİMİZ, 18 ÇEYREK ÜST ÜSTE POZİTİF BÜYÜME BAŞARISI GÖSTERMİŞTİR"
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Mahmut Asmalı ise 2024'ün ülke ekonomisi açısından ciddi bir sınanma yılı olarak geride kaldığını belirterek, "Böylesi zor dönemde Türkiye ekonomisinin pozitif büyüme patikasında yoluna devam etmesi ve yüzde 3,2 büyümeyi başarması, takdire şayan bir gelişme olmuştur. Aynı zamanda milli ekonomimiz, yılın son çeyreğinde kaydettiği yüzde 3'lük büyümeyle 18 çeyrek üst üste pozitif büyüme başarısı göstermiştir." ifadelerini kullandı.
Büyümenin kompozisyonuna bakıldığında topyekun genişleme kaydedildiğinin görüldüğüne dikkati çeken Asmalı, iç ve net dış talebin büyümeye katkısına değindi.
Asmalı, "Bu dönemde inşaat sektörünün yıllık yüzde 9,3'lük büyüme oranı ön plana çıkarken tarım sektörünün yüzde 3,9 ve hizmetler sektörünün yüzde 3,1 genişlemesi de diğer olumlu gelişmeler olmuştur. Sanayi sektörünün büyüme oranı ise 0,5 puanda kalarak nispi bir durgunluk arz etmiştir." görüşünü paylaştı.
Verisi açıklanan ülkelere göre Türkiye'nin birçok dev ekonomiyi geride bıraktığını kaydeden Asmalı, 2025'te de pozitif büyümenin süreceğinin altını çizdi.
"TÜRKİYE, BU BÜYÜME ORANIYLA ÇOK SAYIDA ÜLKEYİ GERİDE BIRAKTI"
Önder Sanayici İşadamları Derneği (ÖNSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Kap da 2024'ün herkes için zor bir yıl olduğunu belirterek, Türkiye'nin tüm küresel olumsuzluklara ve içeride uygulanan dezenflasyon programına rağmen yüzde 3,2 büyümesinin güzel bir gelişme olarak nitelendirilebileceğini bildirdi.
Türkiye'nin bu büyüme oranıyla çok sayıda ülkeyi geride bıraktığını dile getiren Kap, şunları kaydetti:
"Türkiye ekonomisi, hem küresel ekonomideki olumsuzluklar hem yanı başındaki iki savaş hem de içerideki seçim ve deprem gibi etkenler nedeniyle zorlu mücadelelerden geçti. Tüm bunlara rağmen büyüme performansımız çok önemli. Özellikle son 1,5 yıldır uygulanan dezenflasyon programı ve sıkılaştırma politikası, büyüme oranlarını biraz yavaşlatmış olabilir ancak bu süreçte programı gevşetmenin ne zaman olacağının belirlenmesi çok önemlidir. Ne erken ne de geç olmalıdır.
Aksi takdirde bedel ödenerek ve sabredilerek elde ettiğimiz kazanımlar tersine sonuçlar doğurabilir."
Kap, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın sona ermesi ve terör örgütü PKK'nın silah bırakmasına yönelik çağrının karşılık bulması halinde geleceğe çok daha büyük umutlarla bakabileceklerini vurguladı.
"SON ÇEYREKTE SANAYİDE TÜM SEKTÖRLERİN BÜYÜMESİ MEMNUNİYET VERİCİ"
Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın da Almanya ve Avusturya gibi ekonomilerin daraldığı bir ortamda OECD ülkeleri arasında İspanya ile birlikte en hızlı büyüyen iki ülkeden birisinin Türkiye olduğunu belirterek, bundan duydukları memnuniyeti dile getirdi.
Enflasyonla mücadele kapsamında yürütülen politikaların ve küresel bağlamda ekonomik gelişmelerin tesirlerini 2024 yılında gördüklerini kaydeden Aydın, "Son çeyrekte üretim tarafında sanayide tüm sektörlerin büyümesi, ayrıca memnuniyet verici. Dış finansman ihtiyacının gerilemesi, rezervlerin artması ve istikrar ortamının oluşması, doğru politikaların eseridir. Kalıcı kazanımlar önemli, bunun için yapısal dönüşümler devam etmelidir." açıklamasında bulundu.
"TARIM SEKTÖRÜNÜN GENELİN ÜZERİNDE BÜYÜMESİ SEVİNDİRİCİ"
İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) Başkanı Ali Kopuz da küresel ekonomik aktivite ile yatırım ve ticaret ortamı tarafında risklerin ve belirsizliklerin derinleştiği 2024'te yakalanan yüzde 3,2'lik büyümeyi değerli bulduklarını belirtti.
Uygulanan sıkı para politikası ve mali disiplinin etkilerinin reel sektörde hissedildiği 2024'te hedeflerle uyumlu büyüme oranına ulaşmanın önemine işaret eden Kopuz, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Bunun yanı sıra tarım sektörümüzün yüzde 3,9 ile 2024 yılı büyümesinden daha yüksek bir katma değer artışı yakalaması sevindiricidir. Enflasyondaki ataleti kırdığımız takdirde eğilimin sabit getirili enstrümanlardan doğrudan yatırımlara ve istihdama geçeceğine ve büyümede de daha güçlü bir patikada ilerleyeceğimize inanıyorum. Son dönemde çok keskin artan küresel ekonomideki belirsizlikler ve jeopolitik riskler, uluslararası ticaretin ve sermaye akışlarının yönünü etkiliyor. Özellikle ABD, Çin ve AB arasında yoğunlaşan tarife savaşlarının etkilerini, riskler ve fırsatlar zaviyesinden dikkatle takip ediyoruz. Bu nedenle, içerde ekonomik dayanıklılığı artırma ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamaya yönelik atılacak adımların, stratejik sektörlerde yerli üretimi teşvik edecek ve reel sektörü destekleyen bir yaklaşımla şekillendirilmesi gerektiğine inanıyorum."
Kopuz, 2025 yılı ve sonrası için yerli üretim kapasitesinin artırılması, gıda arz güvenliğinin teminat altına alınması ve bir süredir zayıf seyreden sanayi üretiminin tarımla entegrasyonunun güçlendirilmesi konularının stratejik gereklilik olduğunun altını çizdi.
