ABD Başkanı Donald Trump'ın "kurtuluş günü" gümrük vergilerine verdiği 90 günlük aranın dolmasına bir haftadan az süre kala, Trump yönetimi ticaret anlaşmalarına ilişkin beklentilerini düşürüyor.
ABD Başkanı Trump, "kurtuluş günü" olarak nitelendirdiği 2 Nisan'da ABD'nin ticaret partnerlerine uygulanacak karşılıklı tarife oranlarını açıklaması dünyayı şoke ederek hisse senetlerinin düşmesine neden olmuştu. Bu da başta Avrupa Birliği, Japonya ve Çin olmak üzere ABD'nin ticaret ortaklarını alarma geçirirken, küresel yatırımcılar ABD varlıklarından kaçmaya başlamış ve hükümetin borçlanma maliyetlerini artırmıştı.
Temel tarife oranının yüzde 10 olacağını belirten Trump, diğer ülkelerin uyguladığı tarifeler ve tarife dışı engelleri hesaba katarak ülkeye göre değişen orandaki gümrük vergisi oranlarını paylaşmıştı.
Trump, 9 Nisan'da ise Çin hariç diğer ticaret ortakları için ek tarifelerin 90 gün süreyle durdurulduğunu duyurmuştu. Bu tarifelerde duraklama 9 Temmuz'da sona eriyor.
Trump ve ekibi başlangıçta "90 günde 90 anlaşma" yapmayı hedeflerken, söz konusu sürenin dolmasına bir haftadan az kalması bu hedefe ulaşmanın zorluğunu ortaya koyuyor. Trump yönetimi ticaret anlaşmalarına ilişkin beklentilerini düşürüyor.
Washington, başlangıçta birçok ticaret ortağıyla eş zamanlı müzakereler yürütmeyi öngörürken, Trump ve ekibi son haftalarda Avrupa Birliği (AB), Japonya ve Hindistan'ın aralarında bulunduğu 18 büyük ekonomiyle görüşmelere odaklanacaklarını ve daha küçük ülkelere ya da anlaşmaya varamayanlara tek taraflı olarak vergi uygulayacaklarını belirtti.
Beyaz Saray yetkilileri, küçük ticaret ortaklarıyla ciddi ticaret görüşmeleri başlatmak için zamanları olmadığını belirterek, tarife duraklamanın sona ermesi halinde ne olacağı konusunda belirsizlik oluşturdu.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, 30 Haziran'da "inatçı" davranmaları nedeniyle bazı ülkelerle ticaret anlaşmasına varamamaları durumunda, tarifelerin 2 Nisan'da ilan edilen seviyelerine geri dönebileceğini belirtti.
Tarife erteleme süresinin değişip değişmeyeceğine ilişkin Bessent, bu durumun ABD Başkanı Donald Trump'a bağlı olacağını ifade etti.
Bessent, "iyi niyetle" müzakere eden ülkelerin, tarife oranları "Kurtuluş Günü"nde açıklanan oranlara geri dönmeden 9 Temmuz'dansonra da müzakerelere devam edebileceklerini de söyledi.
Piyasalarda ise henüz kimse 9 Temmuz'dan sonra ne olacağını bilmezken, yatırımcılar ABD'nin ticaret açıklarının büyüklüğüne dayanan sözde "karşılıklı tarifeler geri dönecek mi?" endişesi taşıyor.
Bazı ekonomistler, ABD'nin yeni ticaret anlaşmalarının hedeflendiği gibi gitmemesini ülkelerin Trump yönetiminin politika tutarsızlığına ve ticaret anlaşmalarının müzakere edilmesinin Trump'ın beklediğinden daha uzun sürmesine bağlıyor.
ABD'nin ticaret ortakları, görüşmelerde "ABD'nin ülke içi imalatına destek, ABD'nin büyük teknoloji şirketlerini dijital vergi dışında tutma, uyuşturucu kaçakçılığı konusunda eylem ya da sadece ikili ticaret açıklarında azalma" gibi talepleriyle karşı karşıya kalıyor.
Bugüne kadar İngiltere, Trump ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer'ın "tarihi" olarak nitelendirdiği ve İngiliz mallarının ABD'ye girişinde yüzde 10'luk bir gümrük vergisine tabi olacağı bir anlaşma imzalayan tek ülke oldu.
Anlaşma kapsamında İngiltere'den ABD'ye otomobil ihracatında 100 bin otomobile, Trump'ın nisanda otomobiller için açıkladığı yüzde 25'lik vergi yerine yüzde 10'luk vergi uygulanacak. Havacılık sektöründe motor ve uçak parçaları gibi ürünlere yönelik yüzde 10'luk tarifeler ise kaldırıldı. İngiltere ile yapılan anlaşmanın ayrıntılarının ise hala belirlenmesi gerekiyor.
ABD, tırmanan ticari gerilim sonrasında dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahip Çin ile sadece ön ticaret koşulları ve daha ileri müzakereler için bir çerçeve üzerinde anlaşmaya vardı.
Anlaşma uyarınca Çin'in nadir toprak elementleri gibi kontrol altındaki ürünlerin ihracatına yönelik başvuruları gözden geçirip onaylayacak. ABD ise buna karşılık Çin'e yönelik bazı kısıtlamaları kaldıracak.
Görüşmenin ardından 14 Mayıs itibarıyla ABD'nin, Çin mallarına uyguladığı gümrük vergisini 90 gün için yüzde 145'ten yüzde 30'a, Çin'in de ABD mallarına uyguladığı vergiyi yüzde 125'ten yüzde 10'a düşürmesi kararlaştırılmıştı.
İki ülke halihazırda sınırlı bir anlaşmaya varmış olmalarına rağmen, Çin, ABD ile müzakereler için ayrı bir zaman çizelgesinde yer alıyor. 90 günlük ara 14 Mayıs'ta başladı.
Trump, İngiltere ve Çin ile yaptığı anlaşmalarla övünürken, Trump'ı eleştirenler bu anlaşmaların somut olmadığını ya da ABD Başkanı'nın bazı temel kaygılarını ele almakta başarısız olduğunu belirtiyor.
ABD Başkanı Trump, göreve gelmesinin ardından AB ülkelerinden çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 50, otomotiv sektörüne yüzde 25 ve diğer ürünlere de yüzde 10 gümrük vergisi tarifesi getirmişti.
AB, belirli kilit sektörlerde daha düşük oranlar ve otomobillerin yanı sıra çelik ve alüminyum üzerindeki yüksek tarifelere muafiyetler için bastırırken, ihracatının çoğuna yüzde 10'luk bir vergi getirilmesini kabul ediyor.
ABD ile müzakerelerinin yanı sıra, ABD mallarına gümrük vergisi getirmek için karşı önlemler hazırlayan AB'nin son aylarda Çin ile ticari ilişkileri konusundaki görüşmeleri hızlandırması da dikkati çekiyor.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD ile anlaşmaya hazır olduklarını, aynı zamanda tatmin edici bir anlaşmaya varılamaması ihtimaline karşı da hazırlık yaptıklarını açıkladı.
Trump, ABD ve AB'nin bir anlaşmaya varamaması halinde 9 Temmuz'dan itibaren gümrük vergilerini yüzde 20 yerine yüzde 50'ye çıkarma tehdidinde de bulundu.
Ticaret görüşmelerinde, AB'nin Dijital Piyasalar Yasası (DMA) ya da Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması gibi tarife dışı engeller ABD'nin takıldığı noktalardan biri olmaya devam ediyor
27 Haziran'da Trump, ülkesine yönelik "doğrudan ve bariz bir saldırı" olarak nitelendirdiği dijital hizmetler vergisi önerisi nedeniyle Kanada ile ticaret görüşmelerini sonlandırdığını açıkladı. Kanada, ülkede faaliyet gösteren büyük teknoloji şirketlerine yüzde 3 dijital hizmetler vergisi uygulamayı planlıyor.
Dün ise Trump, Vietnam ile ticaret anlaşması yaptıklarını duyurdu. Vietnam, anlaşma kapsamında ABD'ye gönderdiği ürünlere yüzde 20 tarife ödeyecek, ABD ürünlerine ise gümrük vergisi uygulamayacak. ABD Başkanı Trump'ın 2 Nisan'da açıkladığı ancak bir hafta sonra 90 günlüğüne ertelenen karşılıklı tarifelerde, Vietnam'a yüzde 46 düzeyinde gümrük vergisi uygulanması öngörülmüştü.
Trump, dünyanın dördüncü büyük ekonomisine sahip Japonya ile bir ticaret anlaşması konusunda şüpheleri olduğunu ve belki de bunun mümkün olmayacağını açıkladı.
Japonya, Trump'ın tarifelerinde duraklamanın ilan edilmesinin ardından ABD ile ticaret müzakerelerine başlayan ilk ülkelerden biri olurken, görüşmeler Japonya'nın yerli pirinci koruma politikaları konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle sorunlu geçiyor.
Japonya'nın, Tokyo'nun tarım sektörüne bir tehdit olarak gördüğü ABD pirinç ihracatını kabul etme konusundaki isteksizliğini eleştiren Trump, gelecek haftaki son tarihten önce bir anlaşma yapılmaması halinde Japonya'nın ithalatına, yüzde 24'lük karşılıklı oranın çok üzerinde, "yüzde 30 ila yüzde 35" arasında bir gümrük vergisi uygulamayı düşündüğünü söyledi. Hindistan için ise Trump, bir anlaşmanın da muhtemel olduğunu vurguladı.
Yatırımcılar büyük ölçüde Trump'ın çoğu ticaret ortağı için 9 Temmuz son tarihini uzatmasını beklerken, Trump, çeşitli ülkelerle ticaret anlaşmaları yapmak için 9 Temmuz tarihini uzatmayı ise reddetti.
Bu arada, birçok şirket ilkbaharda tarifelere hazırlanmak için stok yaparken, analistler bu stokların azalmasıyla tüketicilerin bu yaz ve sonbaharda daha yüksek fiyatlar görebileceği konusunda uyarıda bulundu.
Almanya'nın önde gelen düşünce kuruluşlarından Ekonomi Araştırma Enstitüsü (Ifo) Uluslararası Ekonomi Merkezi Direktör Yardımcısı Andreas Baur, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, "Mevcut ABD yönetiminde sıklıkla olduğu gibi, tarife anlaşmazlığında da her şey mümkün olabilir." dedi.
9 Temmuz'un "katı" bir şekilde uygulanmayabileceğine ilişkin ilk işaretlerin geldiğine dikkati çeken Baur, "Son tarihten hemen önce bir çerçeve anlaşma açıklanabilir, ancak bu senaryoda bile AB'nin ABD'ye ihracatının 2024'e kıyasla önemli ölçüde daha yüksek gümrük vergileriyle karşılaşacağını tahmin ediyorum." ifadelerini kullandı.
ING Küresel Makro Araştırma Başkanı Carsten Brzeski ise ABD ile ticaret ortaklarının mevcut müzakerelerin 9 Temmuz'a kadar tamamen sonuçlanmasını beklemediklerini belirterek, bu nedenle devam eden görüşmelerin uzatılmasının muhtemel olduğunu kaydetti.
ABD ile Japonya arasında, özellikle otomobil tarifeleri konusunda ya da ABD ile AB arasında, ABD'nin ticaret ortaklarına yeterince taviz vermediği alanlarda sembolik misillemelerle geçici gerilimler yaşanmasının mümkün olduğunu ifade eden Brzeski, "Ortalama yüzde 13'lük mevcut tarife oranının yıl sonuna kadar değişmesi pek olası görünmüyor. Korumacılık ABD için hala oyunun adı." değerlendirmesinde bulundu.
ABD karşılıklı tarife silahını ilk defa kullanmıyor. 1930'da da ABD, 1929'da yaşanan Büyük Buhran'ın yıkıcı etkilerini azaltmak için "Smooth-Hawley Yasası (1930 tarihli ABD Tarife Yasası)" olarak bilinen gümrük tarifelerini devreye almıştı.
ABD'nin misilleme gümrük vergileri ya da diğer önlemlerle karşılık verdiği ülkelere ihracatı yüzde 30'dan fazla düşerken, ABD'nin ticaret ortakları özellikle ABD'nin otomobilleri gibi yüksek değerli, markalı tüketim mallarını hedef almıştı.
Ticaretteki düşüş Büyük Buhran'a katkıda bulunmuş, kur savaşını tetiklemişti. 1929 ve 1936 yılları arasında 70 ülke para birimlerini altın karşısında devalüe etmek zorunda kalmıştı. Kur savaşı küresel altın standardının ticareti teşvik eden faydalarını yok ederken, uluslararası koordinasyonu sona erdirerek, ticaret maliyetlerini artırmıştı. Bu devalüasyonlar sonucunda küresel ticaret yüzde 21 daha azaldı.
ABD'nin tarife silahını ikinci kez kullandığı bugün ise ihtilaflar 1930'lardaki noktaya uzak bulunuyor. Fakat, 1930'lar, uluslararası siyasi koordinasyon bozulduğunda ve ülkeler ticaret ve döviz kuru politikaları konusunda tek taraflı hareket ettiğinde neler olabileceğine dair çarpıcı bir hatırlatma işlevi görüyor.
2008 finansal krizden beri ticarette korumacılık, özellikle teknik düzenlemeler, standartlar, sertifikasyonlar, idari maliyetler ve sübvansiyonlar gibi "tarife dışı" engellerle artarken, Trump'ın tarife savaşları korumacılığı farklı bir seviyeye taşıdı.
