27 üyeli Avrupa Birliği'nde 2002'de dolaşıma giren ortak para avro, bazısı gerekli kriterleri karşılayamadığı için bazısı da siyasi tercihleri nedeniyle halen Bulgaristan, Romanya, Çekya, Polonya, Macaristan, Danimarka ve İsveç tarafından kullanılmıyor.
AB kurallarına göre bu ülkelerin önkoşulları yerine getirerek Avro Bölgesi'ne dahil olmaları gerekiyor. Söz konusu ülkeler arasında sadece Danimarka'nın, ortak para bölgesine dahil olmama hakkı tanıyan anlaşması bulunuyor.
AB üyesi ülkelerin avroya geçiş için Maastricht Kriterleri olarak bilinen fiyat istikrarı, sürdürülebilir kamu finansmanı, döviz kuru istikrarı ve düşük uzun vadeli faiz oranları şartlarının karşılanması gerekiyor.
Geçtiğimiz ay göreve başlayan Bulgaristan Başbakanı Rosen Jelyazkov, ülkenin Avro Bölgesi'ne katılmasının yeni kurulan hükümetin ana önceliği olduğunu söylemişti.
Bu bağlamda çalışmalara başladıklarını belirten Jelyazkov, 2025 yılı bütçesinin bu hedefe uygun hazırlanacağını bildirmişti.
Ancak hükümetin bu iddialı söylemine mesafeli yaklaşan uzmanlar da mevcut. Bu kapsamda ülkede özellikle yüksek bütçe açığının Avro Bölgesi'ne geçiş için önemli bir engel oluşturduğu belirtiliyor.
AA muhabirine konuşan Bulgar uzmanlar, Bulgaristan'ın Avro Bölgesi'ne dahil olma ihtimalini ve bunun muhtemel artıları ve eksilerini değerlendirdi.
Güneybatı Neofit Rilski Üniversitesi Ekonomi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ganço Gançev, Bulgaristan'ın Avro Bölgesi'ne girebilmesi için karşılaması gereken enflasyon ve bütçe açığı kriterlerini yerine getirmede sorun yaşadığını ifade etti.
Enflasyonun gereken seviyenin üzerinde olduğunu dile getiren Prof. Dr. Gançev, "Bulgaristan Merkez Bankasına (BNB) göre, Bulgaristan yakın zamanda bu kriteri yerine getirebilecek." dedi.
Öte yandan, Gançev, Bulgaristan'ın yerine getirmesi gereken bütçe açığı kriteriyle ilgili durumun belirsiz olduğunu dile getirdi.
Gançev, Bulgaristan'ın 2026'da Avro Bölgesi'ne katılmasının hala mümkün olduğunu söyleyerek, "Anahtar nokta, harcamalar ve özellikle kamudaki ücretler üzerinde denetim sağlanmasıdır. Muhtemelen yatırım programının da daraltılması gerekecektir. Daha ciddi reformlar ise muhtemelen daha ileri bir tarihe ertelenecektir." dedi.
Avroya geçiş sonrası oluşabilecek enflasyonun halkın ana endişesi olduğunu belirten Gançev, geçici spekülatif fiyat artışları olabileceğini ancak bunların yetkililer tarafından kontrol altına alınabileceğini ifade etti.
Orta ve uzun vadede, Avro Bölgesi'ne geçişin büyük faydalar sağlayacağını öngören Ganço Gançev, "Bulgaristan şu anda döviz kuru denetimi rejiminde. Bu, kredi ve finansal piyasaların gelişimi açısından önemli bir sınırlamadır. Avro Bölgesi'ne katılım, ülkedeki iş ortamını önemli ölçüde iyileştirecektir. Yabancı yatırımcıların güveni de artacaktır. Gelirlerin, yatırımların ve ekonomik büyümenin kademeli olarak artması beklenebilir." dedi.
"BULGARİSTAN HALA AVRO BÖLGESİ'NE KATILMAYA HAZIR DEĞİL"
Ekonomi ve Politika Uzman Kulübü Genel Yayın Yönetmeni ve Ekonomist Georgi Vuldzhev, Bulgaristan'ın 2026'da avroya geçiş için bütçe açığı ve enflasyon hedeflerini tutturabileceği konusunda pek iyimser olmadığını belirterek, "AB Komisyonu ve Avrupa Merkez Bankasının, Avro Bölgesi'ne katılım için resmi kriterleri yerine getirme konusunda Bulgaristan'ın hazır olduğunu değerlendirmesinin çok küçük bir ihtimal olduğunu düşünüyorum." dedi.
Kriterlerin yerine getirilmesinde hükümetin alabileceği en iyi önlemin kamu harcamalarının gözden geçirilmesi olduğunu söyleyen Vuldzhev, bütçe açığının artmasının, kamu harcamalarının vergi gelirlerinden daha hızlı artmasından kaynaklandığını belirtti.
Toplumda enflasyonla ilgili endişelerin büyük oranda geçerli olduğunu aktaran Vuldzhev, enflasyonun ne kadar yükseleceğine dair kesin bir tahminde bulunmanın zor olduğunu ancak bunun kaçınılmaz olduğunu vurguladı.
Avroya geçişin, kambiyo masraflarının ortadan kalkması dışında başka belirgin bir faydasının olmadığını düşünen Vuldzhev, "Bu (avroya geçiş) kesinlikle belirli tasarruflar sağlıyor, ancak bu tasarrufların kapsamı oldukça sınırlıdır." dedi.
ANKETLERE GÖRE BULGARLAR AVROYA KARŞI
Avroya geçiş konusunda kamuoyu yoklama şirketi Myara'nın gerçekleştirdiği ankette, katılımcıların yüzde 57'sinden fazlası Avro Bölgesi'ne katılmaya "karşı" olduklarını ifade ederken, yüzde 39'u ise buna "olumlu" baktıklarını söyledi.
Ayrıca, Bulgaristan'ın avroya ne zaman geçmesi gerektiği sorusuna, katılımcıların yüzde 40'tan fazlası "asla geçmemeli" yanıtını verirken, yüzde 25'i 1 Ocak 2026'da geçmesi gerektiğini ve yüzde 30'u avroya geçişin ertelenmesi gerektiğini belirtti.
AVRO BÖLGESİ'NE EN SON HIRVATİSTAN DAHİL OLMUŞTU
İlk olarak 1 Ocak 1999'da kaydi para olarak kullanılmaya başlayan ve 2002'de dolaşıma giren avro başlangıçta Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Belçika, Avusturya, Lüksemburg, Finlandiya, İrlanda ve Portekiz tarafından benimsendi.
Avro Bölgesi'ne sırasıyla 2001'de Yunanistan, 2007'de Slovenya, 2008'de Malta ve Kıbrıs Rum kesimi, 2009'da Slovakya, 2011'de Estonya, 2014'te Letonya, 2015'te Litvanya ve 2023'te Hırvatistan dahil oldu.
Söz konusu ülkelere ilaveten Andorra, San Marino, Monako ve Vatikan devletlerinde de avro kullanılıyor. Bu küçük ülkeler Avro Bölgesi'ne üye kabul edilmeseler de AB ile yaptıkları ikili anlaşmalar sayesinde avroyu ulusal para birimleri olarak kabul ediyor ve sınırlı da olsa madeni para basabiliyor.
AVRO BÖLGESİ'NE KATILIM İÇİN GEREKLİ KRİTERLER
AB üyesi devletlerin ortak para birimi avroya geçişleri için gereken ekonomik koşullar, Maastricht Kriterleri olarak biliniyor.
Buna göre AB üyesi ülkelerin Avro Bölgesi'ne dahil olabilmek için düşük enflasyon, sağlam kamu maliyesi, istikrarlı döviz kuru ve düşük borçlanma maliyetleri gibi bazı ekonomik ve mali şartları yerine getirmesi gerekiyor.
Bu kapsamda avroya geçmek isteyen ülkelerin son iki yılda devalüasyon yapmamış olmaları ve uzun vadeli faiz oranlarının, bu alanda AB'de en iyi oranlara sahip üç ülke ortalamasını 2 puandan fazla aşmaması isteniyor.
Avroya geçiş için enflasyon oranının, AB'de en düşük enflasyona sahip üç ülke ortalamasından 1,5 puandan fazla sapmaması ve bütçe açığının gayrisafi yurt içi hasılaya oranının yüzde 3'ü geçmemesi talep ediliyor.
Bu kriterlerden bir kısmını halihazırda karşılayan Bulgaristan'ın bu yıl özellikle bütçe açığı ve enflasyonu kontrol altında tutması gerekiyor.
AB'ye 2007 başında üye olmasının ardından uzun süredir istediği Şengen Bölgesi üyeliği hedefini 2024 başında yakalayan Bulgaristan, 2026'da da Avro Bölgesi'ne dahil olarak ekonomik entegrasyonunu da tamamlamayı hedefliyor.
